Potapov, Tele’lerin Dokuz-Oğuz boy birliği içerisinde yer alan topluluklardan olduğunu ifade etmektedir (1969, s. 162). Hamilton’a göre de Dokuz-Oğuz konfederasyonunu oluşturan unsurlardan birisi Tele’ler olmuştur (1997, s. 190). Ekrem de dokuz kavramının bir sayıdan çok büyüklük teşkil ettiğini savunduğu makalesinde Tele’leri oluşturan boyların 11-15 arasındaki bir sayıda bulunduğunu ifade etmektedir (Ekrem, 2015, s. 219).

     








     Teleütleri eski Türk kabilesi Tele-Dolan’ge’ler ile ilişkilendiren Potapov, Telengitler ile Teleütlerin bunlardın ardılları olduğu görüşünü savunmuştur. Ayrıca Eski Türk yazıtlarının bu iki etnonime ilişkin bilgi bulunmamasının bunların yukarıda belirtilen Teleler ile Dokuz Kabile boy birliği içerisinde yer almalarından kaynaklanıyor olabileceğini ifade etmektedir (Potapov, 1969, s. 162).Moğolların Gizli Tarihi’nde Teleütlerle ilgili başka bir kayıt yer almamaktır. Ancak birlikte anıldıkları To’olesler bir başka kayıtta daha geçer. Buna göre To’olesler Şibir, Kesdiyin, Bayit, tuhas, Tenlek, Tas ve Bacigid’lerle birlikte orman halklarından olarak değerlendirilmiştir (Temir, 1986, s. 160). Bu dönemdeki Teleütler de burada zikredilen orman halklarından biri olarak kabul edilebilir.

     











Pustogaçev de bu halkları Moğol Altay’ının Hangay yaylasına uzanan dağlık ormanlar bölgesinde yaşayan “orman” halklarından olarak değerlendirmiştir (Pustogaçev, 1997, s. 301). 15. ve 16. yy. Moğol kaynaklarında da Teleütlerle ilgili çeşitli kayıtların bulunduğunu ifade eden Potapov 17. ve 18. yy. kaynaklarında Rus kaynaklarından Teleütlerle ilgili bilgilerin rahatlıkla takip edilebildiğini belirtmektedir (1969, s. 162). 17. yy.da Rus resmî belgelerine göre Güneybatı Sibirya göçebe Teleütlerin kontrolünde olmuştur. Teleütler bu bölgede kendi otok’larını ‘hanlık’ kurmuşlar. Bunlar Rus belgelerinde Teleüt knezliği olarak da geçmektedir. Göçebe Teleütler Dağlık Altay bölgesinde, Kulunda steplerinde Obi ve Tom nehri arasındaki yukarı ormanlık step bölgelerinde egemenlik kurmuşlardır. Teleüt Hanlığı, Cungar Hanlığı ile Çarlık Rusyası arasında tampon bir bölge oluşturmuştur. Rus seyyah ve diplomat N. Spafariy 1675 yılında Sibirya Üzerinden Çin Sınırına kadar gerçekleştirdiği seyahatte Ak Kalmıkların Tomsk şehrinden Tom nehrinin kıyıları boyunca göçebe olarak yaşadıklarını ve bu bölgede hâkim olduklarını belirtmektedir (Spafariy, 1882, ss. 69-70). Potapov da Teleütlerin günümüzde Novosibirsk Oblastı ile Altay Krayı’nda bulunan İnya nehrinden kuzeye, Katun ve Bey nehri kavşağından güneye ve İrtış nehrinden batıya, Tom nehrinden doğuya doğru göçebe olarak yaşadıklarını ifade etmektedir Potapov, 1969, ss. 85- 90). 17. yy.da Teleütlerin iki büyük hanı önderliğinde Teleütler Ruslara ve Cungarlara karşı güçlü bir birlik oluşturmuşlardır.

   












     Bunlar Abak ve Maçik’tir. Abak Teleŋ Orda’nın hanı olarak Sibirya’nın güneybatısında egemenlik kurmuştur. Abak’ın bin kişilik bir orduya sahiptir ve Obi nehri civarında yaşayan Teleütler Abak Ulus’u olarak belgelerde geçmektedir (Potapov, 1969, s. 85). Maçik ise doğu bölgesi Teleütlerini ve bölgedeki grupları yönetmiştir (Bu iki büyük hanın dışındaki Teleüt hanları için bk. Potapov, 1969, ss. 86-87, Umanskiy, 1980, ss. 46-48). Bölgedeki Teleütler 17. yy.da Çarlık Rusyasına yasak olarak adlandırılan bir vergi ödemişlerdir. Bölgede tampon bir Teleüt Hanlığını bulundurmak Çarlık Rusyasının politik amacı gereğidir. Teleüt Hanlığı 18. yy. başlarında gücünü kaybetmiştir ve Rus yönetimi ile anlaşarak 20.000 kişilik Cungarya’ya göç eden grup dışında kalanlar yine bulundukları bölgelerde göçebe olarak yaşamaya devam etmişlerdir (Umanskiy, 1980, s. 19).