top of page
Sovyetler BirliÄŸi’nin kurulmasından sonraki ilk elli yıllık dönemde Teleütlerle ilgili çok fazla araÅŸtırma yapılmamıştır. Teleütler farklı bir etnik unsur olarak görülmemiÅŸler, Sovyetler BirliÄŸini oluÅŸturan halklardan biri olarak kabul edilmekle birlikte adeta yok sayılmışlardır (Nağıyeva, 2013, s. 363). 1919 yılına ait verilere göre Teleüt nüfusunun büyük bir bölümü Kuznetsk İdari Bölgesindeki 5 farklı ilçededir: Kuznetsk, Prokop’evskiy, Uskatskiy (Romanovskiy), Karakanskiy ve Teleutskiy. Teleutskiy İlçesinin içerisinde Bekovo, Babanakovo, Bol’ÅŸe-Baçatsk, Ursk, Çerta, Çeluhovsk, Åžanda kasabaları ile Verhovskoya, Zareçnaya, SemenuÅŸkina köyleri yer almaktadır (Funk, 2006, s. 185).
Sovyetlerin ilk yıllarında Teleutskiy adlı bir volost’un ‘ilçe’ bulunması son derece dikkat çekicidir. Muhtemeldir ki bölgede birkaç yıl baÅŸ gösteren Kızıl-Ak iç savaşının yayılmasını önlemek için böyle bir ad verilmiÅŸtir. Bu bölge bugün de Teleütlerin yoÄŸun olarak yaÅŸadığı bir bölgedir. 4 Temmuz 1924 tarihli Sibrevkom’un ‘Sibirya Devrim Komitesi’ aldığı kararla Çeluhoyevo merkezli Teleutskiy ilçesi ortadan kaldırılmış, Baçatsk ve Leninsk bölgesine ait iki büyük kolhoz oluÅŸturulan idari biçime dâhil edilmiÅŸtir (Funk, 2006, s. 185).
BolÅŸevik ihtilali ve Rus İç Savaşı (1917-1922) yıllarında Altay-Sayan bölgesinde artan etnik çatışmalardan dolayı Teleüt Rus iliÅŸkileri de olumsuz yönde ÅŸekillenmiÅŸtir. Bu ve bunu takip eden 1920’li ve 30’lu yıllarda uygulanan repressiyondan Teleüt aydınları ve ileri gelenleri ile din adamları da etkilenmiÅŸtir (Batyanova, 2007, s. 233). Bunların arasında Altay’da yaÅŸayan Teleüt kökenli ünlü ressam Çoros-Gurkin11 (1870-1937) ve Teleüt etnografyası ve folkloru ile ilgili birçok çalışma yapmış Teleüt G. M. TokmaÅŸev12 (1892-1960) gibi isimler yer almaktadır. Repressiyon döneminde uygulanan baskılardan dolayı Teleütlerin bir kısmı soyadlarını deÄŸiÅŸtirmek ve gizlenmek durumunda kalmışlardır (Batyanova, 2007, s. 147). 1930’lu yıllarda Sovyet yönetiminin farklı etnik unsurlara yönelik otonomluk ve etnik rayonlar oluÅŸturma uygulaması Teleütleri memnun etmemiÅŸtir. Çünkü Teleütler natsmen ‘etnik azınlık’ sınıfında deÄŸerlendirilmiÅŸler ve kendi otonomluklarını alamamışlardır. 1930’lu yıllarda Teleütler resmî düzeyde bilinmemekte ya da kabul edilmemektedir.
1926 yılındaki nüfus sayımı dışındaki sayımlarda Teleütler kendi etnik adları ile sayılmamışlardır. Sonraki nüfus sayımlarında ya Tatar ya da Altaylı olarak kaydedilmiÅŸlerdir. Teleütlerin ayrı bir etnik unsur olarak kabul edilmeleri perestroyka döneminde ancak 1989’da mümkün olmuÅŸtur (Batyanova, 2007, s. 233). 1935 yılında Teleütlerin yoÄŸun olarak yaÅŸadıkları Bekovo Azınlık Bucağında (Bekovo, Çeluhoyevo, Verhovskaya köyleri) 5 sınıflık bir okul, okuma yazma bilme bilmeyenlere yönelik bazı eÄŸitim merkezleri, 85 kiÅŸilik oturma kapasiteli köy kulübü, umumî banyo ve 3 alışveriÅŸ noktası hizmet vermeye baÅŸlamıştır (Batyanova, 2007, s. 159). Belirtilen kulüpte okuma salonu açılmıştır. Ayrıca bu kulübe baÄŸlı olarak bir halk dansları topluluÄŸu kurulmuÅŸtur. 1938 yılında 5 yıllık, 1942’de ise 7 yıllık eÄŸitim veren ilkokul açılmıştır. Bu dönemde bu ilçede yaÅŸayan Teleütlerin %80’i artık okuma yazmayı öÄŸrenmiÅŸtir. Batyanova’ya göre (2007, s. 159) 1960’lı yıllarda bu çalışmaların sonucu olarak Teleütler arasında eÄŸitimsiz hiç kimse kalmamıştır. Sel’sovyet ‘İlçe meclisi’ toplumsal hayatı kontrolü altında tutan bir yapıda kurulmuÅŸ ve faaliyetlerini sürdürmüÅŸtür. 1980’li yıllarda Sovyetler BirliÄŸinde yürütülen glastnost’ ‘açıklık’ ve demokratikleÅŸme sürecinde Teleütlerin etnik bilinçleri de artmış ve Sibirya’daki diÄŸer az sayılı halklar gibi etnik çalışmalar hız kazanmıştır (Batyanova, 2007, s. 233).
1990 yılında “Ene Bayat” adlı Teleütlerin etnik sorunlarının yanı sıra, çevre temizliÄŸi, eÄŸitim, ulusal bayramlar, sosyal yardımlaÅŸma gibi alanlarda faaliyet göstermeye baÅŸlayacak bir dernek kurulmuÅŸtur. Bu dernek Sovyetler BirliÄŸi yıllarında herhangi bir faaliyet gerçekleÅŸtiremeyen Teleütlerle ilgili problemlerin çözümünde etkin rol oynayamaya baÅŸlayacaktır. Batyanova (2007, s. 154) Teleütlerin büyük bir kısmının Sovyetler döneminde eÄŸitim, iÅŸ vb. sebeplerle ÅŸehirlere taşındığını ve diÄŸer az sayılı halklara oranla yüksek bir yüzdede ÅŸehirlerde yaÅŸadığını belirtmektedir. Ona göre bu durum Teleütlerin etnik kimliklerini ve dilleri kaybetmelerinde önemli bir rol oynamıştır. Sovyetlerin dağılma sürecinde Teleütlerin yarıya yakını ÅŸehirlerde yaÅŸamaktadır ve bunlar büyük ölçüde asimile olmuÅŸlardır.
bottom of page