top of page
     Teleütler Güneybatı Sibirya’da yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bulunan az sayılı Türk halklarından biridir. Yaklaşık 2500 kişilik bir nüfusa sahip olan bu Türk topluluğu Rusya Federasyonu’nun Kuzbass Eyaletine bağlı Kemorovo ilindeki Belovo ilçesinde Büyük ve Küçük Baçat nehirlerinin havzasındaki köylerde yaşamaktadırlar. Ayrıca Novokuznetsk ilinin taşrasında bulunan Teleut köyü, Altay Krayı’ndaki Zarinsk ilçesi ve Dağlık Altay Cumhuriyeti de Teleütlerin yaşadıkları yerlerdendir. Ancak bu bölgedeki Teleütlerin sayıları azdır. Bu bölgelerde çevre fabrikalarda ve kömür madenlerinde işçilikle geçimini sağlayan Teleütlerin yanı sıra tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraşanları da bulunmaktadır. 1990 yılında Teleütlerin sosyal sorunlarını idari anlamda çözmek amacıyla “Ene-Bayat” adlı bir dernek kurulmuştur.
   
     Bu dernek Teleütlerin bulundukları bölgedeki çevre problemlerinin yanı sıra, eğitim ile ilgili çalışmalar da yürütmektedir. Teleüt gençlerinin yükseköğrenimde belirli yerler edinmesi sağlamak öncelikli hedeflerindendir. Ayrıca millî bayramların yanı sıra çeşitli organizasyonlarda Teleütlerin temsilinin sağlanması yine bu derneğin çalışmaları ile mümkün olabilmektedir. 1991 yılında Kemerovo Eyalet Meclisi “Teleüt halkını geliştirme ve yeniden canlandırmada yapılacak çalışmalar” hakkında bir karar almıştır. Bu kararın öncelikli hedefi Teleütlerin Az Sayılı Kuzey Halklarının arasında anayasal olarak yer almalarını sağlamaktır. Nitekim 24 Şubat 1993 tarihinde Teleütler, Rusya Federasyonu Yüksek Şurasının aldığı 4538 numaralı kararla “Az Sayılı Halk” statüsünü almışlardır. Teleütlerle aynı yıl bu statüyü alan diğer topluluklar Kumandılar, Tıva-Tojular ve Şorlar olmuştur.

     Bu dört Sibirya Türk Topluluğu, Kuzey bölgesi “Az Nüfuslu Halkları” olan Aleut, Dolgan, İtel’men, Ket, Koryak, Mansi, Nanayts, Negidal’ts, Nents, Nganasan, Nivx, Orok, Oroç, Caam, Sel’kup, Tofa, Üdegey, Ul’ç, Hantı, Çuvants, Çukç, Evenki, Even, Ents, Eskimo, Yukagirler dâhil edilmiştir. Rusya Federasyonu Hükümeti’nin 24 Mart 2000 tarihinde aldığı 255 sayılı kararla Teleütler’e “Rusya Federasyonunda Yaşayan Az Sayılı Yerli Halk” statüsü tanınmıştır. Bu kararda yukarıda sayılan toplulukların yanı sıra 10 halka daha bu statü tanınmıştır. Bunlar; Alyutorts, Veps, Kamçadal, Kerek, Soyot, Taz, Telengit, Tuba, Çalkandu, Çulım halklarıdır. 2002 nüfus sayımına göre bu halkların toplam nüfusları 210 bin kişidir.

     Az sayılı halklarla ilgili olarak farklı yasalar çıkarılmıştır. 2000’li yıllardan itibaren Teleütler de bu yasalar çerçevesinde resmî statüde Rusya Federasyonu Kuzey, Sibirya ve Uzak Doğu Az Sayılı Halkları içerisinde yer almaktadır (Az sayılı Yerli halklar ile ilgili yasalar için bk. Killi Yılmaz, 2010, ss. 137-42). Teleütlerle ilgili ayrıca Kemerovo Bölge Meclisi tarafından 9 Mart 2005 tarihli (No: 42 03) “Kemerovo Bölgesi Yerli Az Sayılı Halklar Hakkında” karar (11 Mart 2014 yılında yeniden düzenlenmiştir) ile 28 Mayıs 2013 tarihli (N 69-03) “Kemerovo Bölgesi Yerli Az Sayılı Halklar Yasasının Yeniden Düzenlenmesi” karar alınmıştır. Bu yasal düzenlemelerde Kemerovo Bölgesi Az Sayılı Halkları arasında değerlendirilen Şorlar ve Teleütler hakkında düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeler iki ana hedefte şekillenmektedir. Bunlardan ilki Şorların ve Teleütlerin eğitim alanlarında gelişimidir.

    İkincisi etnik kültürün gelişimi ve korunması amacıyla gerçekleştirilecek çalışmaları kapsamaktadır. Bu çalışmalar çerçevesinde eğitim alanlarındaki ana hedefler, yöntemlerin geliştirilmesi ve bununla ilgili yayınların desteklenmesidir. Ayrıca ana dilin korunması ve ana dil eğitiminin bilimsel yöntemlerle şekillendirilmesi de hedeflenmektedir. Bu çerçevede ana dili eğitimi için kurs niteliğindeki özel eğitim birimlerinin açılmasının teşviki amaçlanmaktadır (Matveeva&Mitin, 2014, s. 143-44).
bottom of page